بایگانی برچسب برای: دشت لوت

کویر لوت

کویر لوت کی از صعب‌العبورترین و دشوارگذرترین نقطه های جهان است و در بعضی از بخش های آن، هیچ موجود دارای حیات حتی باکتری، وجود ندارد.معمولا به زمین‌های شورنمک‌زار و گلی، کویر می‌گویند. کویرها نتیجه رسوب‌گذاری و تبخیر هستند، که در دوران سوم زمین‌شناسی به وجود آمده‌اند.نکته جالب این است که بدانید کویر با بیابان داری تفاوت هایی هستند. این اختلاف ها به دلیل داشتن میزان بارندگی ، پوشش گیاهی خاص و زندگی در این نواحی است. دشت لوت که در پرونده‌ی جهانی یونسکو برعکسِ باور های عمومی به نام بیابان لوت به ثبت رسیده‌ است و یکی از بیابان‌هایی است که مناطق کم وسعتی از مساحت آن جزوی از کویر می‌شود.

کویر لوت

کویر لوت با وسعتی بیش از چهل هزار کیلومتر مربع زمانی جزوی از گرمترین نقاط دنیا با سابقه دمای هفتاد درجه‌ی سانتی‌گراد است. به ناحیه هایی از استان سیستان و بلوچستان ،کرمان و خراسان جنوبی در کنار هم بزرگترین بیابان جهان را تشکیل می‌دهند،دشت لوت میگویند. لوت در فارسی به معنی علف، بی‌آب و برهنه ولخت است، دشت لوت هم همه این ویژگی‏‌ها را دارا است، بیابانی در جنوب شرقی ایران و بین استان‌های سیستان ، بلوچستان و کرمان و خراسان جنوبی که سال‎ها زیادی به عنوان گرم‎ترین نقطه زمین شناخته و دمای هفتاد و یک درجه سانتیگراد در مرکز آن به ثبت رسیده است و پر از نادانسته هاست.

کویر لوت

از دشت لوت با عنوان‎های « دشت لوت و کویر لوت ، چاله لوت» یاد می‎شود؛ منطقه‎ای بیابانی با تقریبا  صد و هفتاد و پنج هزار کیلومتر مربع  و یک دهم وسعت ایران را داراست. این دشت با زیبایی ها بکرش جزو بیست و پنجمین بیابان های بزرگ جهان است. قسمتی از این دشت وسیع را بیابانی ریگی و ماسه‎ای تشکیل می‎دهد و قسمتی از آن هم کویری است؛ برای همین دانشمندان اعتقاد دارند که این بیابان وسیع را باید دشت لوت خواند، نه کویر لوت؛ چون کویر تنها بخشی از آن است.

کویر لوت

تقریبا یک چهارم کشور ایران را نواحی کویری تشکیل می‌دهد. دشت لوت بیابانی در جنوب شرقی ایران است که طول آن از شمال به جنوب تقریبا نهصد کیلومتر و غرب به شرق حدود سیصد کیلومتر است. بلندترین هرم‌های ماسه‌ای دنیا در این دشت قرار دارد. در این دشت بزرگ که زمانی مکان وقوع زمین‌لرزه‌هایی بسیار وسیع بوده است، نشانه‌هایی از سکونت انسان از هزاره‌ی چهارم قبل از میلاد مسیح دیده شده است. با دقت بر کشفیاتی که تاکنون انجام گرفته است، زمین‌شناسان توانسته‌اند شی هایی باستانی مربوط به هزاره‌های سوم و چهارم پیش از میلاد را در این منطقه پیدا کنند که نشان‌‌دهنده‌ی سکونت بشر در این دشت وسیع است.

کویر لوت

دشت نایافتنی لوت در قلب خود دیدنی‌های پنهان زیادی دارد. هرساله تعداد زیادی از علاقه‌مندان به بیابان با اشتیاق فراوان برای دیدن این شگفتی‌ها و زیبای ها به دشت لوتسفر میکنند. دشت لوت نه تنها گرم‏ترین نقطه زمین را در خود جای داده بلکه گودترین نقطه داخلی فلات ایران با نام «گود لوت» هم در دل این دشت شگفت آور جای داده است.

اولین میراث طبیعی ایران

کویر لوت به عنوان اولین میراث طبیعی ایران و به عنوان بیست و یکمین اثر ایران و نخستین اثر طبیعی کشورمان در چهلمین اجلاس میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید، با ثبت این اثر رتبه ایران از سیزده به یازده ارتقاء یافت.

آب و هوای کویر لوت چگونه است؟

کویر لوت سطحی خشک و تیره دارد که گرمای زیادی را به خودش جذب می‏‌کند؛ به همین دلیل در سال‎های دوهزار چهار و دو هزار و پنج و دو هزار و شش و دوهزار و هفت و  و دو هزار و نه ماهواره سنجنده «مدیس» دشت لوت را با هفتاد ممیز هفت درجه سانتی‌گراد گرم‌ترین نقطه کره‎ زمین اعلام کرد و برخی از جغرافی‎دانان چون «پرویز کردوانی» معتقدند که گرم‌ترین نقطه زمین در بیابان لوت «چاله مرکزی لوت» در هفتاد و پنج کیلومتری شرق شهداد است.به باور برخی از زمین شناسان، این کویر در زمان‌های گذشته دریای کم عمقی به نام تیس بوده است که طی گذشت زمان و به علت گرمی هوا خشک شده است. طی سال‌های دوهزار و چهار تا دوهزار و نه میلادی این منطقه از ایران به عنوان گرم‌ترین نقطه‌‌ی سطحی کره‌ی زمین شناخته شده که دانشمندان علت آن را رنگ تیره و خشکی سطح آن می‌دانند. بیشترین میزان جمعیت دشت لوت در منطقه‌ی شهداد ساکن شده‌اند که در گذشته آن را «خبیص» می‌نامیدند.

پوشش گیاهی و گونه‏‌های جانوری در دشت لوت چگونه است؟

پوشش گیاهی کویر لوت یا بیابان لوت درختان و درختچه‌‏های گز است که در گلدان‏‌های بیابانی قرار گرفته است که به «نبکا» شهرت دارند و برای جلوگیری از مدفون شدن در زیر شن‏‌ها با استفاده از آب سفره‏‌های زیرزمینی پرورش میابد .دشت لوت با وجود سختی آب و هوا اما گونه‏‌های جانوری متنوعی و زیادی دارد مانند: خرگوش،روباه شنی، جبیر، گربه شنی، سارگپه،جرد، مگس گیر،شاهین، تیر مار،چک کاکلی، مار جعفری، شتر مار،  آگامای سروزغی، دم سیاه و عربی و انواع عقرب شامل عقرب سیاه، طلایی و جرار و در ارتفاعات کل، بز و جبیر قابل مشاهده است که نشان دهنده ی چرخه فعال اکولوژی  در این دشت زیبا است.

کشفیات در کویر لوت

کویر لوت با توجه به گزارش روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی، علی شریعتی منش گفتند: مؤسسه جغرافیایی دانشگاه تهران از سال چهل و شش مشغول مطالعات در دشت لوت بوده است. این بررسی‌ها به کشف نمونه‌هایی از اشیاء فلزی و سنگی و سفالین دوران قبل از تاریخ این ناحیه انجامید، ولی این هیئت به سبب اشتغال به کارهای مربوط به خود و نداشتن افراد باستانشناس، موفق به گمانه زنی و تجسس بیشتری در این منطقه نگردید. هیئت مطالعاتی دشت لوت با همکاری اداره کل باستانشناسی در سال هزار سیصد و چهل وهفت به این منطقه رفت. آنان در این منطقه به تکه سفال‌های متنوع دست یافتند و با کاوش در تپه‌های کوتاه و مسیرهایی که در لا به لای کلوتها قرار دارند توانست به مقابر قبل از تاریخ و اشیاء با ارزش آن دست یابد.
وی ادامه داد: اشیاء و مقابر مکشوفه: در بررسی ده روزه آقوس شهداد که در هفت کیلومتری دشت لوت قرار دارد، اشیاء متعددی متعلق به هزاره سوم و سفال‌هایی از هزاره چهارم قبل از میلاد در مقابر مکشوفه بدست آمده که شامل ظروف سفالین که با رنگ‌های قرمز و نقوش مختلف تزیین یافته‌اند که از لحاظ سبک و شیوه کار با ظروف مکشوفه در  خوراب کرمان و بلمپور بلوچستان شباهت کامل دارد. همچنین کوزه سفالین نخودی رنگ ظریفی بدست آمد که روی آن سه نوار قرمز رنگ دیده می‌شود. حد فاصل این نوارها با تصاویر عقاب پرگشوده و خطوط شکسته موازی به رنگ سیاه تزیین شده است. نظیر این ظرف سر مرز ایران و پاکستان در تپه‌ای به نام کولی ماهی کشف گردید که قدمت آنها به هزاره سوم قبل از میلاد می‌رسد و همچنین با ظروف رنگارنگ شوش قابل مقایسه می‌باشد.
شریعتی منش گفت: ظروف سنگی: در گورهای مکشوفه تعدادی ظروف از  سنگ‌های آهکی خاکستری رنگ و جنس مرمر کشف گردیده است. ظروف مرمر رنگارنگ این ناحیه با اشیاء مرمری شوش که متعلق به هزاره سوم قبل از میلاد است شباهت کلی دارد. کشف این نوع اشیاء در محل مزبور رابطه قوم آقوس را با نقاط دورتری ثابت می‌کند. همچنین ظروف فلزی و تزیینی نیز در این منطقه کشف شده است.
ایشان خاطر نشان کرد: بیابان لوت در شمال شرقی استان کرمان و در میان سه استان خراسان جنوبی، کرمان و سیستان و بلوچستان گسترده شده و حدود ده درصد وسعت کشور را در بر گرفته است.تکه‌های شهاب‌سنگ و ناخن دایناسور  هم از کشفیات این بیابان بزرگ است. البته اصالت ناخن پیدا شده هنوز قطعی نیست و بررسی‌ها روی این فسیل ادامه دارد.

کلوت ها

کلوت به کوههای شنی ای می گویند که بر اثر عامل فرسایشی غالب کویر ” باد ” ایجاد می گردد  شکلهای و فرم ها سحر آمیزی را ایجاد میکنند که کمتر کسی میتواند پس از دیدن این مناظر , انگشت به دهان نماند و تحت تاثیر این زیبایی کمیاب نشود.

کویر لوت

یکی از زیباترین مناظر در دشت لوت، کلوت‎های مسحور کننده شهداد است؛ کلوت‎های شهداد از دور شبیه شهری با آسمان‌خراش‎های کلوخی است که برخی آن را شهر ارواح، شهر خیالی و یا شهر لوت نامیده‌اند. کلوت‏‌های شهداد با ارتفاعترین هرم‎های ماسه‎ای دنیا هستند که بر اثر فرسایشدآب و باد ایجاد شده‌اند.

کلوت شهداد

در میانه این کلوت‎های شگفت انگیز تقریبا هیچ حیاتی وجود ندارد و می‎گویند هنوز هیچ انسانی همه‌ نواحی این شهر را نپیموده است.در نزدیکی کلوت‎های شهداد و در دل دشت لوت، تمدنی با قدمتی بیش از شش هزار سال وجود دارد، از گورستان شهداد آثار بسیاری مانند: سفال و مجسمه و زیوآلات به دست آمده و قدیمی‎ترین درفش جهان با نام «درفش شهداد» در این منطقه کشف شده است.کلوت‌های ایران بزرگ‌ترین عارضه دنیا هستند.

کلوت شهداد

آنجا شهری پر از ساختمان‌های بلند و کوتاه است. کلوت‌ها در اثر فرسایش آبی و بادی طی هزاران سال شکل گرفته‌اند. در این شهر کسی زندگی نمی‌کند و هر چه هست سراسر آرامش و سکوت و است. کلوت ساختاری است از حرکت باد در دل نرم خاک کویر که در طول سالیان سال شکل گرفته است.نم باران اگر بر تن خشک کویر ببارد، خاک‎های تل شده گرد سنگی را بر هم استوار کرده و سازه‌ای را به وجود آورده که گویی بنایی خشتی از تمدنی متعلق به ما قبل تاریخ است. گودترین نقطه  در ایران با پنجاه ئ شش متر ارتفاع از سطح دریا در این کلوت‌ها  شگفت انگیزقرار دارد.

  ریگ یلان  لوت مرکزی

نام انگلیسی :  Yalan Dunes
نام فارسی :  ریگ یلان

موقعیت جغرافیایی ریگ یلان

سفر به مناطق مختلف لوت بغیر از ناحیه کلوت های حاشیه شهرستان شهداد فاقد فاکتورهای ایمنی لازم برای گردشگری است بنابراین سفر به این مناطق را به هیچ عنوان توصیه نمیکنیم.
در شرق لوت تجمعی عظیم از انواع ساخت های ماسه بادی به وسعت ۱۰ هزار کیلومتر مربع وجود دارد که به زبان محلی به آن ریگ یلان می گویند. دراین ناحیه بلندترین هرم های ماسه ای ایران به ارتفاع نزدیک به ۳۵۰ (مهرداد قزوینیان) متر وجود دارند. در بعضی از سایت ها و کتب بلندترین ارتفاع این منطقه را در حدود ۵۰۰ متر (احمد رونقی) نیز معرفی کرده اند (در سایت ویکی پدیا انگلیسی ارتفاع ثبت شده ۴۷۰ متر ارایه شده است) . همچنین صفت بلندترین تپه های ماسه ای جهان با وجود تپه های ماسه ای چرا بلانکو در کشور پرو  با ارتفاعی در حدود ۱۱۷۶ متر از کف دشت این فرضیه را کاملا به زیر سوال میبرد. طرح چنین مسایلی بیشتر بدلیل ناشناخته بودن منطقه و تحقیقات اندک صورت گرفته در این منطقه  مطرح میگردد که متاسفانه توسط مطبوعات به صورت گسترده ای در کشور نشر می یابد. در هر صورت طرح مسایلی همچون گرمترین نقطه کره زمین، بلندترین تپه های ماسه ای جهان و عدم وجود حیات حتی باکتری در لوت نه تنها به واقعیت نزدیک نیست، چه بسا در گستره جهانی موجب کم اعتبار شدن تحقیقات بسیاری از محققان کشور خواهد شد. از نقطه نظر ارتفاع با احتساب بلندترین نقطه ۵۰۰ متری، ریگ یلان در رتبه سوم جهانی بعد از چرا بلانکو در کشور پرو با ارتفاع ۱۱۷۶ متر از کف دشت و بادیان جاران در کشور مغولستان با ارتفاع ثبت شده ۵۵۰ متر از کف دشت قرار خواهد گرفت.

موقعیت منطقه

ریگ یلان در محدوده جغرافیایی ۳۰ درجه و ۵۷ دقیقه شمالی تا ۲۹ درجه و ۲۱ دقیقه شمالی و ۵۹ درجه و ۵ دقیقه شرقی تا ۵۹ درجه و ۵۵ دقیقه شرقی در شرق استان کرمان، شمال غربی استان سیستان و بلوچستان و جنوب استان خراسان جنوبی قرار دارد. نقطه تلاقی ۳ استان ذکر شده در ناحیه ای در نزدیکی شمال ریگ یلان قرار دارد. ریگزار شکلی شبیه به مستطیل دارد و گستره ای شمالی جنوبی دارد. فاصله شمال تا جنوب ریگزار در حدود ۱۵۰ کیلومتر و فاصله شرقی غربی آن در حدود ۷۰ کیلومتر است. خط الراس تپه ها جهتی جنوب غربی- شمال شرقی دارند که در نواحی شمالی تر، این شیب بیشتر به سمت شمال و در نواحی شرقی جهتی غربی شرقی به خود میگیرند. این ریگزار از غرب به چاله مرکزی لوت، از شمال به ده سلم از غرب به نصرت آباد و ارتفاعات اسپی و از جنوب و جنوب غربی به لوت زنگی احمد و کال شور لوت محدود میگردد و تا بلوچ آب ادامه می یابد. ارتفاع کف دشت از سطح آبهای آزاد در نواحی حاشیه غربی ریگ یلان، در حدود ۵۵۰ متر و در نواحی شرقی در حدود ۸۳۰ متر است. شیب نواحی غربی به سمت غرب تا مرکز چاله لوت کاهش می یابد. در نواحی حاشیه شرقی ریگ یلان، این شیب به سمت شرق افزایش می یابد. رطوبت هوای منطقه در زمستان در حدود ۳۰ درصد و در تابستان تا حدود ۱۰ درصد کاهش می یابد. ارتفاع تپه ها از شمال تا مرکز افزایش می یابد و از مرکز به سمت جنوب مجددا با کاهش همراه است.

پوشش گیاهی و جانوری

بر خلاف چاله مرکزی لوت که کاملا خالی از پوشش گیاهی است وضعیت در ریگزار یلان متفاوت است و پوشش گیاهی بسیار ضعیف و پراکنده ای هر چند به سختی قابل مشاهده است. این پوشش در نواحی شمال انبوهتر و با حرکت به سمت مرکز کاهش محسوسی پیدا میکند. در نواحی مرکزی پوشش گیاهی در شیب پشت به دشت یا در شیب های شرقی قابل مشاهده است ولی در شیب های رو به دشت هیچ گونه پوششی قابل مشاهده نیست. گیاهان منطقه عمدتا گیاهان ماسه پسند همچون نسی، تاغ و اسکنبیل هستند. پوشش جانوری منطقه شامل پامسواکی، جرد، روباه شنی، انواع آگاما و گکو، شاهین، مارهای منطقه سیستان (به بخش مارهای ایران مراجعه شود) و… است. این پوشش عمدتا از جانورانی تشکیل شده اند که یا آب نمینوشند و آب خود را از تغزیه سایر جانوران تامین میکنند و یا به آب بسیار کمی نیاز دارند.  تاکنون هفت نوع پرنده در ریگ یلان شناسایی شده اند که ۵ مورد پرنده بومی مناطق بیابانی و ۲ مورد مهاجر هستند. عموما پرندگان مهاجر مسیرهای سخت را برای مهاجرت انتخاب نمیکنند ولی از آنجا که هوا در زمستان در لوت کمی معتدل تر است احتمال دارد که این منطقه را برای مهاجرت انتخاب کرده باشند. پرندگانی همچون باقرقره که به آب کمی نیاز دارد و می تواند تا ۱۰۰ کیلومتر از منابع آبی فاصله بگیرد و لانه سازی کند. پرندگان معمولا علاقه زیادی به لانه سازی در میان بوته ها و درختچه ها دارند تا به این طریق آشیانه خود را استتار کنند تا از حمله سایر جانوران در امام بمانند. از آنجا که پوشش گیاهی لوت بسیار ضعیف است این پرندگان از سوراخ هایی که توسط سایر جانوران در زمین ایجاد شده و دیگر مورد استفاده آنها قرار نمیگیرد استفاده میکنند. این سوراخها به دلیل اینکه رطوبت بالاتری نسبت به محیط دارند و عدم تابش مستقیم خورشید باعث میشوند که تحمل گرمای لوت را برای این موجودات فراهم کنند. همچنین برای تحمل گرمای منطقه نوک خود را باز نگاه میدارند تا از این طریق باد وارد دهان آنها شود و از این طریق مقداری از گرمای بدن را خارج کنند. پرندگانی همچون شاهین و لاشخور در ارتفاعات شرقی ریگ یلان آشیانه میسازند و برای شکار در این منطقه پرواز میکنند.
ریگزار
در حاشیه ریگ یلان کوه های ماسه ای با فاصله از یکدیگر قرار دارند و با پیشروی به سمت مرکز این کوه های ماسه ای به یکدیگر می پیوندند. در نقطه تلاقی این کوه ها چاله های ماسه ای قرار دارند که به دلیل شیب زیاد دیواره ها خروج از آنها توسط جانوارن با دشواری بسیاری همراه است که بیشتر به چاله های مرگ شباهت دارند. این چاله ها توسط بادهای ۱۲۰ روزه سیستان که در تابستان جریان دارند ایجاد می شوند. این منطقه دارای دمای روز بالایی است و در فصول گرم دمای بالای ۶۰ درجه و در فصول سرد در گرمترین زمان روز دمای ۳۰ درجه در منطقه ثبت شده است. همانند منطقه ریگ جن در کویر مرکزی ایران تپه ها بصورت دیوارهایی در جهت شمال شرقی امتداد دارند و در بین دیوارها سرزمین های ریگی قرار گرفته که کوچه نامیده میشوند. این دیواره ها در نواحی مرکزی به یکدیگر پیوند میخورند و تشکیل هسته مرکزی ریگ یلان را میدهند.
راه های باستانی و منابع آب
ریگ یلان و کلوت ها به عنوان دو عارضه طبیعی صعب العبور در شرق و غرب لوت عاملی بوده اند که جاده های باستانی لوت همگی جهتی شمالی جنوبی داشته باشند و جاده باستانی شناخته شده ای که از میان این دو عارضه عبور کند و جهتی غربی شرقی داشته باشد در نسخ تاریخی دیده نشده است. لازم به ذکر است که صعب العبور بودن به معنای غیر ممکن بودن عبور نیست بلکه به معنای سختی فراوان در عبور است. نزدیکترین منابع آبی لوت در دو طرف این عوارض طبیعی وجود دارند. در شرق ریگ یلان دره های اسپی و نخل آب و در غرب کلوت ها روستای شهداد، کشیت و دره تکاب.

شرق و غرب لوت

وجود این عوارض طبیعی اختلافات فرهنگی دو سوی لوت را به نحو قابل قبولی توجیه میکند. مناطق شرقی ریگ یلان عمدتا متوثر از فرهنگ هند و افغانستان بوده در حالی که نواحی غربی متاثر از فرهنگ مناطق مرکزی ایران بوده اند. بدین معنا که ریگ یلان و کلوتها همانند دیواری ارتباط غرب و شرق لوت را از یکدیگر جدا کرده بودند. هرچند این بدان معنی نیست که هیچگونه ارتباطی بین مناطق غربی و شرقی نبوده ولی در جدایی فرهنگ ها ماثر بوده است.